Tuyên Quang có trên 17.550 ha cây ăn quả, sản lượng trên 200.000 tấn/năm, gồm các cây ăn quả chủ lực như cây cam, cây bưởi và các loại cây ăn quả có lợi thế như cây chuối, cây nhãn, cây na, cây hồng... Để phát huy tiềm năng, phát triển cây ăn quả bền vững, tỉnh đã triển khai nhiều giải pháp phát triển, mở rộng diện tích theo quy hoạch, hướng tới nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm cây ăn quả, bảo đảm sự phát triển bền vững.
Tập trung vào cây ăn quả có thế mạnh
Với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp cho cây ăn quả có múi như cam, chanh, bưởi, tỉnh đã quy hoạch vùng cây ăn quả có múi tập trung ở 3 huyện: Hàm Yên, Chiêm Hóa và Yên Sơn.
Xuân Vân là địa phương của huyện Yên Sơn có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp với cây bưởi, trong những năm qua, xã đã tập trung quy hoạch phát triển tập trung, bền vững, lâu dài, tránh phát triển nóng với diện tích hơn 950 ha bưởi, 88 ha cam; 12 ha na; 26 ha hồng. Trong đó có sản phẩm bưởi đường Xuân Vân đã đạt OCOP 3 sao, bưởi Soi Hà Xuân Vân được Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cấp Giấy chứng nhận chỉ dẫn địa lý, được Hội Người tiêu dùng Việt Nam bình chọn vào “Top 10 nhãn hiệu, thương hiệu nổi tiếng”. Hồng không hạt Xuân Vân cũng được Sở Khoa học và Công nghệ trao Văn bằng bảo hộ nhãn hiệu tập thể”. Tin vui cho người trồng bưởi tại xã Xuân Vân, niên vụ 2024, đã có gần 8.000 quả bưởi Soi Hà của người nông dân được xuất khẩu sang thị trường Vương quốc Anh đều đảm bảo đúng tiêu chuẩn. Đây là tiền đề quan trọng để tỉnh có kế hoạch bài bản trong phát triển sản phẩm chủ lực, đặc sản, từng bước khẳng định thương hiệu và giá trị nông sản xứ Tuyên đối với thị trường trong và ngoài nước.
Đại biểu các tỉnh trung du miền núi phía Bắc tham quan vườn trồng bưởi Soi Hà xuất khẩu sang thị trường nước Anh tại xã Xuân Vân (Yên Sơn).
Cũng như nhiều địa phương khác, Hàm Yên được mệnh danh là “vương quốc” của cây cam sành với hương vị đặc trưng riêng, thơm ngon, thanh mát. Cam sành Hàm Yên được người tiêu dùng ưa chuộng và bình chọn là sản phẩm tiêu biểu, sản phẩm nông nghiệp nổi tiếng của Việt Nam trong nhiều năm. Năm 2020, cam Sành Hàm Yên được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Giấy chứng nhận Chỉ dẫn địa lý và được tỉnh đánh giá công nhận sản phẩm OCOP 4 sao. Hiện nay, huyện Hàm Yên có hơn 7.200 ha cam, trong đó cây cam sành chiếm tới gần 80%, còn lại là các giống cam khác như cam chanh, cam Vinh, cam V2. Vùng cam của huyện tập trung chủ yếu ở 15 xã, thị trấn với hơn 5.600 gia đình trồng cam. Nhờ trồng cam, nhiều gia đình ở Hàm Yên đã thoát nghèo, vươn lên trở thành hộ khá, giàu.
Vẫn còn thách thức
Hiện nay, tỉnh có 2.199 ha áp dụng sản xuất theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, gồm: Cam 1.592 ha; bưởi 491 ha, các cây ăn quả khác như nhãn, lê, ổi, táo, thanh long,... 116 ha. Trên 70 % số hộ nông dân sản xuất cây ăn quả hiểu biết và ứng dụng quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp (IPHM); Ứng dụng phần mềm công nghệ thông tin quản lý dữ liệu bảo vệ thực vật (PPDMS) trong giám sát dịch hại cây trồng, tổng hợp dịch hại.
Tuy nhiên, cùng với sự tăng trưởng diện tích, sản lượng, việc sản xuất cây ăn quả của tỉnh đang đứng trước nhiều hạn chế, thách thức. Các giống cây địa phương vẫn chiếm tỷ lệ chủ yếu, tỷ lệ các giống mới chọn tạo, giống nhập nội chưa cao. Nhiều giống đã thoái hóa, có nhiều hạt, làm giảm sức cạnh tranh của sản phẩm tươi, khó khăn cho công nghiệp chế biến. Việc ứng dụng tiến bộ kỹ thuật chưa được phổ biến rộng rãi; tình trạng lạm dụng phân bón vô cơ, thuốc bảo vệ thực vật gây ô nhiễm môi trường đất, nước... Cùng với đó, quy mô sản xuất cây ăn quả tại tỉnh còn manh mún, nhỏ lẻ, phân tán, chưa có nhiều trang trại chuyên canh trồng cây ăn quả tập trung quy mô lớn. Ngoài ra, hầu hết ở các địa phương mới chỉ phát triển cây ăn quả theo cảm tính, chưa có quy hoạch bố trí các vùng cây ăn quả chuyên canh, chưa có nhiều loại cây ăn quả đặc thù mang thương hiệu của từng vùng, miền. Mặt khác, sản phẩm sau thu hoạch chủ yếu là bán tươi cho thương lái. Vì vậy, thị trường của nhiều loại cây ăn quả bấp bênh, giá cả không ổn định, nông dân thường rơi vào tình cảnh được mùa mất giá.
Với mục tiêu xây dựng các vùng trồng cây ăn quả bền vững, hiệu quả kinh tế cao, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã chủ động tham mưu với UBND tỉnh chỉ đạo các địa phương chú trọng hình thành vùng trồng cây ăn quả chủ lực tập trung và rải vụ một số cây ăn quả theo hướng đảm bảo năng suất, chất lượng, an toàn thực phẩm để nâng cao hiệu quả và khả năng cạnh tranh kết hợp với việc đổi mới phương thức tiếp cận thị trường. Quan tâm đến cây ăn quả đặc sản nổi tiếng có lợi thế cạnh tranh ở từng vùng để tổ chức lại sản xuất theo hướng hàng hóa lớn. Đồng thời, chú trọng đầu tư, phát triển sản xuất cây ăn quả bền vững, có quy chế sản xuất theo quy trình sạch, GlobalGAP, VietGAP, hữu cơ, đăng ký mã số vùng trồng... góp phần mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm, nâng cao giá trị sản xuất.
Nhiều chính sách hỗ trợ hiệu quả
Vừa qua, tại diễn đàn Khuyến nông @ Nông nghiệp được Hội Làm vườn Việt Nam phối hợp với Trung tâm Khuyến nông quốc gia tổ chức tại Tuyên Quang, đồng chí Nguyễn Đại Thành, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường thông tin, những năm qua, tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn của sở phối hợp với các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh xây dựng mô hình trình diễn cây ăn quả theo chuỗi giá trị; đào tạo tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật và đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền nhân rộng các mô hình liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm cây ăn quả đạt hiệu quả để nhân rộng.
Công tác chuyển giao, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật đã có những chuyển biến tích cực như: Ứng dụng kỹ thuật cao trong sản xuất giống; ứng dụng công nghệ tưới tiên tiến, tưới tiết kiệm nước, thụ phấn bổ sung cho cây ăn quả (bưởi, na), ứng dụng kỹ thuật cho nhãn ra hoa rải vụ,... Ngoài ra, tỉnh cũng đã đưa ra một số cơ chế chính sách đang được áp dụng để hỗ trợ sản xuất cây ăn quả trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang như: chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản hàng hóa; sản phẩm OCOP và xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang giai đoạn 2021 - 2025; chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp hữu cơ trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang; hỗ trợ thực hiện dự án phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị…
Tiến sỹ Phan Huy Thông, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Làm vườn Việt Nam nhận định, Tuyên Quang là địa phương có rất lớn dư địa để phát triển cây ăn quả, vì vậy, việc tập trung phát triển cây ăn quả chủ lực, đặc sản có giá trị cao theo lợi thế từng vùng sẽ giúp người nông dân từng bước nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống. Tuy nhiên, để đảm bảo phát triển bền vững, mỗi người dân, doanh nghiệp, HTX cần chú trọng nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.
Bài, ảnh: Quốc Việt (Báo Tuyên Quang)