Ngày 19 tháng 8 năm 2024, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã ký kết thỏa thuận về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm để xuất khẩu sầu riêng đông lạnh của Việt Nam sang Trung Quốc. Sáu tháng sau, mặc dù bảy công ty đã đạt được đủ điều kiện xuất khẩu và 25 công ty khác đã nộp đơn, Việt Nam vẫn chưa xuất khẩu một lô nào. Những lý do đằng sau sự chậm trễ này rất đáng để tìm hiểu.
TIỀM NĂNG THỊ TRƯỜNG ĐẦY HỨA HẸN
Theo quan điểm thị trường, xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang Trung Quốc mang lại tiềm năng to lớn cho Việt Nam. Trung Quốc là nước nhập khẩu và tiêu thụ sầu riêng lớn nhất thế giới, và nhu cầu đang tăng đều đặn. Sầu riêng đông lạnh, nổi tiếng vì sự tiện lợi và thời hạn sử dụng dài, ngày càng được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng. Theo ước tính, xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang Trung Quốc có thể mang lại giá trị lên tới 500 triệu đô la mỗi năm cho Việt Nam.
NHỮNG THÁCH THỨC CẢN TRỞ TIẾN TRÌNH XUẤT KHẨU
Bất chấp triển vọng lạc quan này, một số thách thức cho đến nay đã cản trở xuất khẩu sầu riêng đông lạnh của Việt Nam. Đầu tiên, nhiều nhà xuất khẩu đã miễn cưỡng cố gắng điều hướng các yêu cầu tuân thủ. Mặc dù một số công ty Việt Nam đã đảm bảo đủ điều kiện xuất khẩu, họ vẫn thận trọng về việc thực sự xuất khẩu sang Trung Quốc. Một mối quan tâm lớn là các tiêu chuẩn kiểm tra nghiêm ngặt của Trung Quốc, đặc biệt là về mức độ dư lượng hóa chất.
Tổng giám đốc Công ty Thương mại Xuất nhập khẩu Toàn Thắng cho biết, công ty dự kiến xuất khẩu lô sầu riêng đông lạnh đầu tiên vào cuối tháng 5. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu lo ngại nếu không đáp ứng được tiêu chuẩn kiểm dịch thực vật của Trung Quốc có thể khiến lô hàng bị từ chối và có thể bị đình chỉ. Với mỗi lô hàng có giá trị từ 7–8 tỷ đồng Việt Nam (274.000–313.000 đô la) — gấp ba đến bốn lần so với sầu riêng tươi — bất kỳ sự từ chối nào cũng có thể dẫn đến tổn thất tài chính đáng kể.
Thứ hai, các tiêu chuẩn và các vấn đề về quy định đã tạo ra thêm nhiều nút thắt cổ chai. Mặc dù Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam đã cung cấp đào tạo và hướng dẫn về các tiêu chuẩn xuất khẩu sầu riêng đông lạnh, nhưng việc thực hiện vẫn còn nhiều thách thức. Các công ty xuất khẩu, cơ sở đóng gói và các vườn trồng phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về việc xử lý, lưu trữ và vận chuyển sầu riêng đông lạnh, đặt ra yêu cầu cao đối với công nghệ và thiết bị chuỗi lạnh của Việt Nam. Do đó, khoản đầu tư cần thiết cho các cơ sở xuất khẩu sầu riêng đông lạnh cao hơn khoảng năm lần so với xuất khẩu sầu riêng tươi.
NỖ LỰC CỦA CHÍNH PHỦ ĐỂ TẠO ĐIỀU KIỆN THUẬN LỢI CHO XUẤT KHẨU
Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Tên gọi trước đây là Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) Việt Nam tuyên bố rằng chính phủ đang nỗ lực hết sức để thúc đẩy xuất khẩu sầu riêng đông lạnh vào năm 2025, bao gồm:
1. Tăng cường giám sát vườn trồng: Tăng cường giám sát các vườn trồng sầu riêng, quản lý việc sử dụng thuốc trừ sâu và cải thiện chất lượng trái cây.
2. Đầu tư vào công nghệ chuỗi lạnh: Tăng cường nghiên cứu và đầu tư vào công nghệ và thiết bị làm lạnh để đảm bảo tuân thủ các yêu cầu nghiêm ngặt của Trung Quốc.
3. Tăng cường hợp tác với Tổng Cục Hải quan Trung Quốc: Tham gia thảo luận tích cực với các cơ quan quản lý trực thuộc Tổng Cục Hải quan Trung Quốc để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thương mại diễn ra suôn sẻ hơn.
Mặc dù ngành sầu riêng đông lạnh của Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều rào cản đáng kể, nhưng vẫn đang có nhiều nỗ lực để vượt qua những thách thức này, mở đường cho tiềm năng xuất khẩu quy mô lớn trong tương lai gần.